Inkubator innowacji społecznych: „Oswajanie dorosłości”

By osobom z niepełnosprawnością intelektualną pomóc w oswojeniu dorosłości, Gdyńska Fundacja Dom Marzeń już kilka lat temu rozpoczęła pracę z symulatorem niemowlęcia. Zgłoszenie projektu do rozwijanego w naszym mieście Inkubatora innowacji społecznych pozwoliło na jego rozszerzenie. Powstała formuła warsztatów wyjazdowych, podczas których terapeuci poznają specyfikę pracy z symulatorem, a osoby z niepełnosprawnością w praktyce przekonują się, na czym polega opieka nad dzieckiem.

Ma trzy miesiące. Płacze, gdy jest głodny lub gdy trzeba go przewinąć, gaworzy, gdy nie śpi, a gdy zje, wymaga odpowiedniej pozycji, by się nie zakrztusił. Symulator niemowlęcia, bo o nim mowa, zaprogramowany np. na 48 godzin wymaga od opiekującej się nim osoby podejmowania wszystkich czynności, z jakimi wiąże się odpowiedzialna i pełna troski opieka nad małym dzieckiem.

– Wykorzystywaliśmy symulatory w naszej fundacji, ale wciąż szukaliśmy nowych sposobów wprowadzenia ich do pracy z osobami niepełnosprawnymi – przyznaje Katarzyna Karczewska, założycielka i prezes Gdyńskiej Fundacji Dom Marzeń. – Mieliśmy prośby o wypożyczenie, ale nie mogliśmy ich spełniać. Praca z symulatorami niemowlęcia wciąż jest w Polsce dość innowacyjna, wciąż budzi wiele emocji. By symulator dobrze wykorzystywać, trzeba przejść szkolenie, potrzebna jest pewna wrażliwość.

I tak powstał pomysł szkoleń dla specjalistów, którzy w całej Polsce uczyliby innych odpowiedniego i odpowiedzialnego podejścia do wciąż trudnego tematu seksualności osób z niepełnosprawnością intelektualną. Trudny jest m.in. z powodu stereotypowego postrzegania ich jako aseksualnych i infantylnych, ale także z powodu braku narzędzi, które pozwalałyby tę sferę wyjaśniać i… oswajać.  Innowacja „Oswajanie dorosłości” zgłoszona została do Inkubatora innowacji społecznych. Po testowaniu, trafiła do upowszechniania.

Sławomir Matuszak z Fundacji Dom Marzeń: – Efektem testowania w gdyńskim Laboratorium Innowacji Społecznych – oprócz stworzenia programu szkoleniowego dla terapeutów, jest cały plan warsztatu wyjazdowego, ze scenariuszami konkretnych zajęć. Uznaliśmy, że praktyczna, warsztatowa  forma zdobywania wiedzy i kompetencji jest najlepsza zarówno dla terapeutów, jak i osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Zgłaszając do Inkubatora innowacji swój sztandarowy projekt, Fundacja Dom Marzeń dała mu nowe życie. W efekcie testowania „Oswajania dorosłości” powstał punkt konsultacyjny – pojawiła się bowiem ogromna potrzeba stworzenia miejsca, do którego można przyjść po pomoc czy poradę zarówno w sprawach błahych, jak i wymagających wsparcia prawnego. Gdy punkt uruchomiono (w ramach pilotażu) okazało się, że liczba chętnych przekracza możliwości. Do pracy w nim przygotowano specjalistki – edukatorki z fundacji.

Opieka nad symulatorem niemowlęcia wywołuje u osób z niepełnosprawnością intelektualną ogromne emocje, a rodzicom uświadamia rzeczy, z których do tej pory nie zdawali sobie sprawy.

– Symulator to narzędzie do pracy z osobami, którym należy uświadomić, czym jest macierzyństwo i ojcostwo, opieka. To także pretekst do podjęcia trudnych tematów  dotyczących seksualności – wyjaśnia Katarzyna Karczewska. – Seksualność bowiem to nie tylko zbliżenia intymne. To problem bezpieczeństwa, asertywności, dbałość o higienę osobistą, odpowiedzialność w związku itd. Dlatego podczas warsztatu uczestnicy biorą udział w wielu treningach: ekonomicznym, kulinarnym, zachowania przy stole i innych. Myślę, że stworzyliśmy program, który pomaga nam uspołeczniać i usamodzielniać osoby z niepełnosprawnością. Przygotowywać je do samodzielnego zamieszkania w przyszłości. Musimy zrozumieć, że nasi niepełnosprawni podopieczni nie są „wiecznymi dziećmi”, dojrzewają i dorastają mając takie same potrzeby jak osoby w pełni sprawne.

Sławomir Matuszak dodaje, że osoby z niepełnosprawnością chcą pełnić takie same role, jak inni; role, które obserwują na co dzień, a podczas warsztatu wyjazdowego przechodzą swego rodzaju trening życia codziennego. Wzmacnia się ich zaangażowanie chociażby przez to, że każda z osób – lub par – zostaje z symulatorem sama, więc musi wejść w rolę rodzica i sprawować prawdziwą opiekę. Bo symulator to nie lalka.
Oczywiście, są osoby, które z opieką nad symulatorem radzą sobie doskonale, ale są i takie, które nie radzą sobie wcale.

– Pytanie, które musimy sobie zadać, brzmi: co chcemy osiągnąć w rozmowie z opiekunem? Ani pochwała, ani krytyka nie są celem samym w sobie – zastrzega Katarzyna Karczewska. – Musimy pokazać, że opieka nad niemowlęciem to zadanie odpowiedzialne i bardzo wymagające.

W gdyńskim Inkubatorze innowacji społecznych powstała gra planszowa „Wyzwania życia” – również dotycząca tematu seksualności osób z niepełnosprawnością intelektualną. Jest wykorzystywana  podczas warsztatów prowadzonych przez specjalistów z Fundacji Dom Marzeń.

– Bardzo ważne jest, by pojawiały się narzędzia do pracy w sferze seksualności osób niepełnosprawnych, bo ich po prostu nie ma. A im ciekawsze, tym lepiej – podkreśla Katarzyna Karczewska.

Michał Guć, wiceprezydent Gdyni ds. innowacji, z fundacją współpracuje od lat. Miasto wspierało i wspiera jej działalność, już zadeklarowano wsparcie dla przyszłych lokatorów (i ich bliskich) powstającego przy ul. Strzelców Domu Marzeń. Będzie w nim kilkanaście mieszkań wspieranych dla 14-20 osób.

– To duża radość widzieć, jak autorski, nowatorski program Fundacji Dom Marzeń rozwinął się w projekt wysoko oceniany przez specjalistów i z którego chcą korzystać ośrodki w całym kraju – przyznaje wiceprezydent Guć. – Już kilka lat temu przekazaliśmy z budżetu miasta środki na realizację „Oswajania dorosłości” zdając sobie sprawę z wagi tematu, jakim jest seksualność osób z niepełnosprawnością intelektualną i mając pełne przekonanie co do potrzeby edukacji. Projekty takie, jak prowadzony w Gdyni Inkubator innowacji społecznych są szansą dla odważnych osób, fundacji czy stowarzyszeń – wszystkich, którzy mierzą się z trudnymi tematami społecznymi w sposób, w jaki nikt wcześniej tego nie zrobił. Bardzo się cieszę, że w Fundacji Dom Marzeń tej odwagi nie zabrakło, że szansa została dobrze wykorzystana.

***

W ramach innowacji powstał program szkoleniowy i  program warsztatu wyjazdowego. Przeszkolono i przygotowano czworo specjalistów do pełnienia roli edukatorów. Powstała oferta organizacji warsztatu wyjazdowego dla ośrodków, terapeutów i osób z niepełnosprawnością intelektualną. Szczegóły można znaleźć na stronie internetowej www.dommarzen.org.pl.

Inkubator Innowacji Społecznych to projekt prowadzony przez Laboratorium Innowacji Społecznych w Gdyni w partnerstwie z Fundacją Pracownia Badań i Innowacji Społecznych STOCZNIA z Warszawy, Miastem Stołecznym Warszawa oraz ECORYS Polska sp. z o.o. Skupia się na znalezieniu konkretnych rozwiązań dla problemów, z jakimi mierzą się m.in. osoby z niepełnosprawnością intelektualną.