Morskie Imperium, Kosmopolityczny Aglomerat, Wspólnotowa Idylla i Środowiskowa Bańka to cztery scenariusze przyszłości, które pozwolą na wydobycie zróżnicowanej wizji Gdyni w 2050 roku. Są efektem przeprowadzonego procesu foresightowego, koordynowanego przez UrbanLab Gdynia.
Gdyński samorząd spogląda w przyszłość i stara się efektywnie przygotować na to, co może czekać miasto w perspektywie kolejnych 30 lat. Jako jedna z nielicznych polskich aglomeracji, Gdynia powierzyła ekspertom zadanie zbadania naszej przyszłości poprzez foresight, czyli metodę strategicznego przewidywania, która pozwala na przedstawienie różnych perspektyw i kierunków nadchodzących zmian.
– Jako samorząd stawiamy na innowacyjne podejście w wielu kwestiach, co pozwala sprawnie rozwijać miasto i dążyć do tego, by mieszkankom i mieszkańcom Gdyni żyło się coraz lepiej. Dostrzegamy, w jakim tempie ewoluuje obecny świat i jak ważne jest dostosowanie się do tych zmian. To skłoniło nas do przeprowadzenia procesu foresightowego. Myślę też, że warto podkreślić, że obok Gdańska, Wrocławia, Lublina, czy Konina jesteśmy jednym z pierwszych miast w Polsce, które zdecydowało się na to badanie – wyjaśnia Michał Guć, wiceprezydent Gdyni ds. innowacji.
Scenariusze przyszłości to zestawienie alternatywnych wydarzeń przedstawione w formie migawek lub opowieści dających obraz przyszłego kontekstu. Warto podkreślić, że celowo są one fikcyjne i nie zawierają ani dokładnych przewidywań, ani zaleceń. Mają natomiast pobudzać wyobraźnię i być pewną podpowiedzią czy sugestią dla działań podejmowanych w teraźniejszości. Scenariusze przyszłości przedstawią zróżnicowane wizje przyszłości, uwzględniając perspektywy zidentyfikowane przez różne grupy.
– W czasach kryzysów, w tym klimatycznego, coraz częściej mówi się o kryzysie wyobraźni. Gdynia, posiadając aż cztery scenariusze przyszłości, wychodzi naprzeciw temu wyzwaniu, zapraszając poszczególnych aktorów miejskiego życia, do przyglądania się w spekulatywnej i momentami abstrakcyjnej soczewce tego – co może się potencjalnie wydarzyć – tłumaczy Joanna Krukowska, kierowniczka UrbanLab Gdynia. – Wiemy, że tego typu opracowania wymagają odpowiedniej informacji i edukacji – co planujemy robić w ramach prac UrbanLab Gdynia, prezentując, rozmawiając o poszczególnych częściach raportu, aby jego założenia i cel był zrozumiany. Cztery scenariusze przyszłości to nie cztery strategie, czy plany działania, ale punkty wyjścia do planowania strategicznego i namysłu nad przyszłością.
Sam proces foresightowy to swego rodzaju uporządkowany sposób dotarcia do informacji o przyszłości. Jego specyfika umożliwia zarówno ocenę potencjalnych zagrożeń, jak i odszukanie ścieżek rozwoju. Te czynniki są natomiast wstępem do budowania długofalowej strategii rozwoju aglomeracji miejskiej. W projekcie uwzględnione są różnorakie trendy z różnych obszarów: społecznego, technologicznego, środowiskowego, politycznego oraz ekonomicznego. Wszystkie te komponenty składają się natomiast na cztery zaproponowane wizje miasta w 2050 roku.
Proces foresightowy dla Gdyni przeprowadzało studio foresightowe Busola Trends.
– Przyszłość można budować różnymi metodami. Nam bardzo zależało, żeby każdy z czterech przygotowanych dla Gdyni scenariuszy, zawierał zarówno elementy będące zagrożeniami, jak i możliwościami. Efekt miał być wypośrodkowany, dlatego każda z przygotowanych wizji przyszłości może być w pewnym sensie dystopią, jak i utopią – tłumaczy Małgorzata Piskórz z Busola Trends. – Jako badaczki założyłyśmy, że nie oceniamy, która z tych wizji przyszłości jest lepsza, ponieważ społeczeństwo jest bardzo zróżnicowane i składa się z różnych grup interesariuszy. W efekcie każdy scenariusz może przynieść korzyści innej grupie. Ostatecznie możemy zbudować miasto, które będzie aglomeracją pośrednią pomiędzy np. Środowiskową Bańką a Wspólnotową Idyllą. Celem planowania scenariuszowego jest między innymi pokazać, jak dane działania podejmowane dzisiaj, mogą wpłynąć na kształt miasta w przyszłości.
Proces foresightowy realizowany był od 20 sierpnia 2021 r. do 19 listopada 2021 r. Prowadzono go w trzech etapach, opartych na różnych technikach badawczych. Etap pierwszy – skalowanie horyzontu zmian, opierał się na trzech metodach: desk research, czyli analizie danych zastanych, która obejmowała obszary kształtujące Gdynię z uwzględnieniem szerokiej perspektywy miasta jako części kraju, kontynentu, czy planety, a także na wywiadach z ekspertkami i ekspertami oraz wywiadach z mieszkankami i mieszkańcami Gdyni. Opinia dziewięciorga ekspertów i ekspertek zajmujących się architekturą i urbanistyką, ochroną zdrowia, antropologią kulturową, ekologią, energetyką, nowymi technologiami, infrastrukturą portów oraz przyszłością miast, pozwoliła na przygotowanie pełnej analizy, a rozmowy z mieszkankami i mieszkańcami pozwoliły poznać ich postawy oraz oczekiwania względem przyszłości. Warto podkreślić, że w procesie udział wzięło 40 mieszkańców, którzy udzielili indywidualne, pogłębione wywiady. Respondenci zostali dobrani do badania z uwzględnieniem kryteriów takich jak: wiek, płeć, miejsce zamieszkania, miejsce pochodzenia, sytuacja zawodowa oraz finansowa, stan zdrowia. Pozwoliło to na stworzenie wizji jutra odpowiadających na potrzeby zróżnicowanej społeczności Gdyni.
Etap drugi – planowanie scenariuszowe, prowadzony był metodą futurologiczną macierzy 2×2. Polegał on na stworzeniu czterech różnych scenariuszy przyszłości Gdyni na podstawie wyników pierwszego etapu. Metoda macierzy 2×2 pozwoliła na wyznaczanie dwóch osi reprezentujących czynniki o największym wpływie oraz stopniu niepewności na rozwój przyszłych wydarzeń. Dzięki temu powstały cztery perspektywy na możliwe sposoby rozwoju jutra. W drugim etapie badania przeprowadzono także warsztaty „Future Personas”, w których udział wzięli uczniowie i uczennice klas trzecich szkół podstawowych. Podczas warsztatów przeprowadzanych tą techniką dzieci tworzyły krótkie utwory literackie opisujące dzień z życia lub przygodę wybranej postaci z przyszłości (funkcjonującej w ramach jednego z wcześniej określonych scenariuszy przyszłości). Kreatywność dzieci i ich zdolność tworzenia wizji została wykorzystana do stworzenia opisów, person i ilustracji scenariuszy Gdyni, a dzięki młodym uczestnikom warsztatów każdy scenariusz został wzbogacony o fragment fikcji literackiej.
Trzecim etapem badania była ewaluacja stworzonych scenariuszy. Podczas tego etapu przeprowadzono warsztaty z mieszkańcami i mieszkankami Gdyni „Scenario Immersion”, a także konsultacje z ekspertami i ekspertkami. W trakcie warsztatów oceniono szanse i zagrożenia, wynikające z każdego ze scenariuszy. Z kolei konsultacje umożliwiły ewaluację każdej z wizji przyszłości przez ekspertów, uczestniczących w procesie.
W ten sposób powstały cztery scenariusze Gdyni 2050: Morskie Imperium, Kosmopolityczny Aglomerat, Wspólnotowa Idylla i Środowiskowa Bańka. Każdy z tych scenariuszy przedstawimy szczegółowo w kolejnych tekstach.
Raport dostępny jest na stronie urbanlab.gdynia.pl
