Rosnące potrzeby, chęci mieszkańców i mieszkanek dotyczące współzarządzania miastem, a także powszechny dostęp do internetu oraz nowych technologii poszerzają możliwości rozwoju dialogu społecznego. To potencjał, który samorządy powinny wykorzystać. Takie pionierskie w Polsce, choć znane w innych częściach Europy, wdrożono właśnie w Gdyni, w ramach programu UrbanLab – Gdyńska Platforma Dialogu, www.konsultujemy.gdynia.pl. Dzięki niej mieszkanki i mieszkańcy mogą już brać udział w procesach konsultacyjnych także online.
Wespół w zespół
Skuteczne zarządzanie miastem wymaga zrozumienia potrzeb mieszkańców oraz dialogu. Gdyński samorząd od lat prowadzi działania związane z partycypacją społeczną z wykorzystaniem różnych narzędzi. Przykładem jest Budżet Obywatelski, w ramach którego mieszkańcy co roku składają i wybierają projekty w głosowaniu. To też ostatnio przeprowadzony panel konsultacyjny Gdyński Dialog o Klimacie, którego uczestnicy wzięli udział m.in. w ideathonie i naradzie społecznej. Mieszkańcy i mieszkanki Gdyni regularnie biorą udział w spotkaniach konsultacyjnych (np. poświęconym inwestycjom z budżetów rad dzielnic lub organizacji ruchu drogowego w swoich okolicach), w przeszłości realizowane były m.in. spacery badawcze (konsultacje w sprawie zagospodarowania Parku Centralnego, audyty przestrzeni miejskich pod kątem dostosowania do potrzeb osób starszych i z niepełnosprawnościami) oraz wysłuchanie publiczne (konsultacje dotyczące połączenia drogowego dzielnic Karwiny i Mały Kack). Różnego rodzaju spotkania i dyskusje z mieszkańcami odbywały się także m.in. w trakcie tworzenia założeń gdyńskiej rewitalizacji i to właśnie dzięki zaangażowaniu mieszkańców, do tego programu włączone zostały kolejne obszary Meksyk, Babie Doły. Proces rewitalizacji jest z resztą kontynuowany w dialogu z mieszkańcami, w oparciu o regularne spotkania w dzielnicach, m.in. w punktach konsultacyjnych. Miasto Gdynia współorganizowało także warsztaty charette, dialog specjalistów i mieszkańców poświęcony rozwojowi przestrzennemu Gdyni Zachód.
– Dialog pozwala nam lepiej poznać i zrozumieć oczekiwania mieszkańców oraz okoliczności, które je dyktują. Chcemy docierać do możliwie najszerszej grupy gdynian i gdynianek, by głos w dyskusji oddawał rzeczywiste potrzeby. Technologie obywatelskie oferują coraz doskonalsze narzędzia, które na to pozwalają i dlatego chętnie po nie sięgamy – mówi Wojciech Szczurek, prezydent Gdyni.
– Korzystamy z różnych narzędzi i technik partycypacji, ponieważ zróżnicowane są potrzeby mieszkańców i mieszkanek Gdyni. Na każdy temat staramy się rozmawiać w takiej formie, która pozwoli swobodnie wyrazić opinie różnym grupom. Nowe technologie przynoszą rozwiązania, które pozwalają na uczestniczenie w procesach partycypacyjnych nawet wtedy, gdy fizycznie nie możemy się spotkać. Słuszność patrzenia w tym kierunku potwierdziła chociażby pandemia – mówi Michał Guć, wiceprezydent Gdyni ds. innowacji.
Wzbudzać, nie zastępować
Jednym z założeń UrbanLabu, programu realizowanego przez miasto Gdynia i koordynowanego przez Laboratorium Innowacji Społecznych, jednostkę budżetową miasta, było wdrożenie narzędzia e-partycypacji. Z analizowanych rozwiązań wybrany został DECIDIM, czyli otwarta platforma internetowa na zasadach open source (licencji możliwej do wykorzystywania przez każdego, według zasad określonych przez międzynarodową społeczność, która koncentruje się na wybranym oprogramowaniu) wspierająca procesy partycypacyjne miast i organizacji.
Rozwiązanie powstało w Barcelonie, używane jest jednak na całym świecie; w wielu krajach europejskich, USA, Kanadzie. Za każdym razem wymaga ono dostosowania do lokalnych potrzeb. Nad zaadaptowaniem tego oprogramowania w Gdyni pracowała specjalnie powołana grupa robocza, w której skład wchodzili m.in. przedstawiciele gdyńskiego samorządu oraz zewnętrzni eksperci i ekspertki reprezentujący zarówno sektor społeczny, naukowy, jak i biznesowy.
– Pomysł na powstanie platformy internetowej do partycypacji społecznej przyświecał nam od dawna. Pilotaż programu UrbanLab, realizowanego przy ścisłej współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej oraz przy wsparciu Instytutu Rozwoju Miast i Regionów, otworzył możliwości zaadaptowania do gdyńskich potrzeb systemu DECIDOM. Platforma dialogu jest konkretnym urzeczywistnieniem założeń UrbanLabu. Stanowi przestrzeń wymiany wiedzy i doświadczeń. Wzmacnia budowanie społeczności mieszkańców i mieszkanek zainteresowanych współtworzeniem miasta. Jest wynikiem interdyscyplinarnej współpracy. Prace nad platformą przebiegały etapowo: od analiz wewnętrznych, realizowanych przez zespół LIS, przez kontakt z twórcami platform, aż po zakontraktowanie firmy informatycznej odpowiedzialnej za implementację systemu i wspólne prace nad wdrożeniem – mówi Aleksandra Markowska, dyrektor Laboratorium Innowacji Społecznych.
– Nasze wdrożenie oparte jest na kilkuletnich analizach potrzeb mieszkańców i mieszkanek, wynikających z prowadzonych konsultacji i spotkań. Poza tymi doświadczeniami, do prac zaprosiliśmy ekspertki i ekspertów, którzy przyglądali się platformie, uwzględniając zarówno lokalne jak i ogólnopolskie praktyki. Kluczową rolę w tym projekcie odegrała współpraca z firmą informatyczną Codeshine, która wraz z nami uczyła się DECIDIM-a, dopasowując go do gdyńskich potrzeb. Staramy się jednak podkreślać na każdym kroku, że technologia stanowi dodatek do działań partycypacyjnych i nigdy nie powinna być celem samym w sobie. Zdajemy sobie sprawę z potencjału platformy, jako miejsca zbierającego wiedzę i informację o platformie, ale też wypracowania polskich praktyk, które zgodnie z zasadami open source, mogą być wdrożone w innych polskich miastach – mówi Joanna Krukowska, kierowniczka UrbanLab Gdynia.
Pole dialogu
Gdyńska Platforma Dialogu została uruchomiona 14 września 2021 pod adresem konsultujemy.gdynia.pl. Użytkownicy mają do dyspozycji trzy główne moduły: „Procesy”, „Zespoły” oraz „Niezbędnik”.
Na podstronie „Procesy” zbierane są informacje o wszystkich działaniach partycypacyjnych odbywających się w mieście. W bazie znajdują się opisy procesów z podstawowymi informacjami (rozpoczęciem i zakończeniem działania, aktualnym etapem). Procesy można przefiltrować poprzez „Zakres”, czyli obszar terytorialny oraz „Kategorie”, gdzie można wybrać typ procesu lub jego tematykę. Po kliknięciu w kartę procesu użytkownik przenoszony jest na poświęconą mu stronę. W tym miejscu znajdują się informacje dotyczące przebiegu, form uczestnictwa, sposobu zaangażowania się w dany proces, terminów spotkań czy bezpośredniego miejsca do składania przez mieszkańców uwag lub propozycji. W zależności od specyfiki procesu Platforma umożliwia mieszkańcom skorzystanie z różnych funkcji takich jak ankiety, debaty, propozycje, spotkania, poparcia, obserwowania, czy komentowanie.
Podstrona „Zespoły” zawiera informacje o różnych gremiach doradczych (radach i zespołach) działających przy Prezydencie i Radzie Miasta Gdyni – w tym m.in. Gdyńskiej Radzie ds. Seniorów, Radzie ds. Sportu czy Społecznej Radzie ds. Rodziny i Dziecka. Po kliknięciu w moduł wybranego zespołu znajdziemy informacje kontaktowe, szczegóły dotyczące misji działalności, terminy posiedzeń oraz protokoły ze spotkań. Na stronie będzie można śledzić pracę tych zespołów, ale również wziąć udział w ich pracach poprzez wyrażanie opinii czy podpowiadanie swoich pomysłów.
„Niezbędnik dialogu” to zbiór najważniejszych informacji o tym, jak się zaangażować w działania na rzecz miasta lub jak realizować swoje pomysły na zmiany w mieście. Znajdują się tutaj wszystkie informacje o Platformie.
Korzystanie z podstawowych funkcji Platformy, takich jak przeglądanie zawartości wszystkich podstron jest dostępne dla wszystkich zainteresowanych oraz anonimowe. Mieszkańcy i mieszkanki Gdyni, którzy chcą komentować treści lub wziąć udział w konsultacjach i badaniach online, powinni się zalogować.
– Ważną funkcjonalnością jest też możliwość nawiązywania kontaktów między użytkownikami za pośrednictwem Gdyńskiej Platformy Dialogu. Mogą oni nawzajem obserwować swoje działania na stronie, a także wysyłać wiadomości. Wierzymy, że to dodatkowo pobudzi dyskusje i podejmowanie własnych inicjatyw społecznych, jak również zbuduje społeczność skupioną wokół procesów dialogu – mówi Urszula Majewska, główna specjalistka Działu Diagnoz i Partycypacji Laboratorium Innowacji Społecznych.
Konsultacje na start
Działanie Gdyńskiej Platformy Dialogu mieszkańcy i mieszkanki mogą sprawdzić od razu. Wraz z otwarciem platformy rozpoczął się bowiem pierwszy proces konsultacyjny, czyli badanie relacji sąsiedzkich. Celem jest poznanie potrzeb gdynian i gdynianek związanych z życiem w dzielnicach, rozwojem relacji sąsiedzkich i kierunkiem, w jakim powinna się rozwijać sieć centrów sąsiedzkich Przystań. Tym samym, za pośrednictwem platformy oprócz informacji o całym procesie dostępna będzie ankieta online. Formularz będzie można też wypełnić w formie papierowej w różnych punktach w mieście, tak aby w konsultacjach mogły wziąć różne osoby. Platforma bowiem ma wpierać, a nie zastępować tradycyjne formy zbierania uwag od mieszkańców. Same konsultacje obejmować będą także pogłębione wywiady z animatorami domów sąsiedzkich.
– Zapraszamy do dyskusji o samej Platformie Dialogu i jej współtworzenia. Jesteśmy otwarci na uwagi i sugestie, dzięki temu będziemy mogli udoskonalić i rozwijać nasze rozwiązanie. Okazja do rozmowy będzie już wkrótce. Jeszcze we wrześniu będziemy organizować specjalne spotkania dla gdynian i gdynianek, dzięki którym będą mogli lepiej poznać możliwości Platformy Dialogu. Uwagi zbieramy również przez platformę, jak i mailowo. Wybrane pomysły chcemy wdrożyć jeszcze w tym roku – zapowiada Michał Guć, wiceprezydent Gdyni ds. innowacji.
Implementację Platformy do polskich warunków zrealizowano w ramach zadania „Adaptacja Koncepcji UrbanLab w Gdyni” realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata 2014-2020, współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności na podstawie umowy o dofinansowanie zadania nr: DPT/BDG-II/POPT/19/19.
